Yoga Sutras - Εισαγωγή

Οι Αφορισμοί (Sutras) του Πατάντζαλι (Patañjali) είναι το βασικό θεωρητικό κείμενο της Γιόγκα. Πρόκειται για μια συλλογή 196 περιεκτικών αφορισμών, που έγραψε ο Patanjali Maharshi, φιλόσοφος, γιόγκι και γιατρός που έζησε τον 4ο - 3ο αιώνα π.Χ.. Οι Αφορισμοί της Γιόγκα αποτελούν το θεμελιώδες κείμενο της Αστάνγκα Γιόγκα (Ashtanga Yoga) που επίσης καλείται και Ράτζα Γιόγκα (Raja Yoga) και γράφτηκαν από τον Πατάντζαλι το 400 μ.Χ. ο οποίος χρησιμοποίησε υλικό από παλαιότερες παραδόσεις Γιόγκα. Οι Αφορισμοί αυτοί αποτελούνται από τέσσερα βιβλία και μαζί με τους σχολιασμούς του διαμορφώνουν την Pātañjalayogaśāstra.

Στα Γιόγκα Σούτρας, ο Πατάντζαλι με εξαιρετικά μεθοδικό και συνοπτικό τρόπο αναπτύσσει τη φιλοσοφία και θεωρία της γιόγκα.
Sutra είναι αυτό που διαπερνά, η κλωστή. Η λέξη υπονοεί ότι πίσω από τις λέξεις υπάρχει μια συνεχής ροή σκέψεως. Οι διαφορετικές ιδέες συνδέονται μεταξύ τους όπως οι κόμποι στο κομποσκοίνι και αποτελούν μια πλήρη φιλοσοφία, την Γιόγκα Darshana.
Drish : βλέπω, συνδέεται με τον Drashta: ο βλέπων.
Darshana : είναι η διαδικασία, η μέθοδος του βλέπειν.
Γιόγκα Darshana : η μέθοδος του βλέπειν μέσω της Γιόγκα.

Το να βλέπεις κάτι πέρα από τις αισθήσεις και το νου, με τις αισθήσεις στραμμένες προς τα μέσα, κλειστές στον εξωτερικό κόσμο, και το νου κάτω από απόλυτο έλεγχο.

Αν και πρόκειται για ένα φιλοσοφικό σύστημα, δεν γράφτηκε για ν΄ αποτελέσει αντικείμενο διανοητικών συζητήσεων. Γράφτηκε με στόχο να εξηγήσει την πρακτική μέθοδο της διαδικασίας για την ανύψωση της συνείδησης, την εμβάθυνση της γνώσης και την εξερεύνηση των δυνατοτήτων του νου, οδηγώντας τελικά πέρα από αυτόν.

Πολλοί αφορισμοί αναφέρονται σε πράγματα που είναι πέρα από την καθημερινή συνηθισμένη αντίληψη. Βοηθούν τον Sadhaka, το μαθητή, μέσω του βιωματικού αυτού συστήματος της γιόγκα, να διευρύνει τη γνώση του εαυτού του. Του δίνουν πληροφορίες για το αν πηγαίνει στη σωστή κατεύθυνση και τον ενδυναμώνουν να προχωρήσει παραπέρα.

Οι αφορισμοί δεν είναι δυνατόν να γίνουν πλήρως αντιληπτοί. Άλλωστε ούτε ο στόχος του εγχειριδίου, είναι να γίνουν τα sutras κατανοητά εγκεφαλικά. Ο Sadhaka προοδευτικά θα καταλάβει αυτούς τους αφορισμούς, μέσω της προσωπικής του εμπειρίας. Θα παίξουν το ρόλο του χάρτη στο εσωτερικό του ταξίδι. Από το συνηθισμένο επίπεδο θα τον οδηγήσουν σε υψηλότερο επίπεδο συνείδησης και τελικά στην εσωτερική απελευθέρωση μέσα από την πρακτική της γιόγκα.

Το εγχειρίδιο θεωρείται το πιο ακριβές κι επιστημονικό κείμενο που γράφτηκε σχετικά με τη γιόγκα.

Δομή του Κειμένου

Ο Πατάντζαλι χώρισε τις Γιόγκα Σούτρας του σε τέσσερα κεφάλαια ή βιβλία (pada), που περιέχουν και τους 196 αφορισμούς.

• Samadhi Pada (Σαμάντι Πάντα - 51 αφορισμοί). Ο όρος Σαμάντι (Samādhi) αναφέρεται σε μια μακάρια κατάσταση όπου ο γιόγκι απορροφάται μέσα στο Ένα. Σαμάντι είναι η κύρια τεχνική που διδάσκεται ο γιόγκι από την οποία καταδύεται στα βάθη του νου για να επιτευχθεί η Kaivalya, η απελευθέρωση. Ο συγγραφέας περιγράφει τη γιόγκα και στη συνέχεια, τη φύση της και τα μέσα για την επίτευξη της κατάστασης Σαμάντι. Αυτό το κεφάλαιο περιέχει τον περίφημο εννοιολογικό στίχο: "Yogaś citta-vritti-nirodhaḥ" που σημαίνει: «Γιόγκα είναι ο περιορισμός των νοητικών διακυμάνσεων».
• Sadhana Pada (Σάντανα Πάντα - 55 αφορισμοί). Sadhana είναι η σανσκριτική λέξη για την «πρακτική» ή «πειθαρχία». Εδώ ο συγγραφέας περιγράφει δύο μορφές της Γιόγκα: την Κρίγια Γιόγκα (Γιόγκα της δράσης) και την Αστάνγκα Γιόγκα (Οκταπλή Γιόγκα ή Γιόγκα των οκτώ άκρων).
  • Η Κρίγια Γιόγκα είναι στενά συνδεδεμένη με την Κάρμα Γιόγκα, η οποία επίσης αναπτύσσεται στο κεφάλαιο 3 της Μπαγκαβάτ Γκίτα, όπου ο Αρτζούνα ενθαρρύνεται από τον Κρίσνα να ενεργήσει χωρίς προσκόλληση προς τα αποτελέσματα ή τους καρπούς της δράσης και της δραστηριότητας. Είναι η γιόγκα της ανιδιοτελούς δράσης και της ανιδιοτελούς προσφοράς.
  • Η Αστάνγκα Γιόγκα περιγράφει τα οκτώ μέλη (ή άκρα) που μαζί αποτελούν τη Ράτζα Γιόγκα.
• Vibhuti Pada (Βιμπούτι Πάντα - 56 αφορισμοί). Vibhuti είναι η σανσκριτική λέξη για τη «δύναμη», ή «εκδήλωση». Πρόκειται για τις «υπερ-συνήθεις δυνάμεις»: στα σανσκριτικά siddhi, που αποκτήθηκαν από την πρακτική της γιόγκα. Αποκτήθηκαν έπειτα από τον μακρόχρονο συνδυασμό και την ταυτόχρονη πρακτική της Dhāraṇā (συγκέντρωσης του νου), Dhyana (διαλογισμού) και Samādhi Σαμάντι. Αναφέρεται ως Samyama, και θεωρείται ένα εργαλείο για την επίτευξη διαφόρων τελειοτήτων, ή Σίντις (Siddhis). Ο πειρασμός των δυνάμεων (εξουσιών) αυτών θα πρέπει να αποφεύγεται και η προσοχή θα πρέπει να εστιάζεται μόνο στην κατάσταση της απελευθέρωσης (Kaivalya). Ο σκοπός της χρήσης του Σαμάντι δεν είναι να κερδηθούν siddhis αλλά να επιτευχθεί η Kaivalya (απελευθέρωση). Τα Σίντις δεν είναι παρά περισπασμοί από την Kaivalya και θα πρέπει να αποθαρρύνονται. Τα Σίντις δεν είναι παρά Μάγια (Maya), ή αλλιώς ψευδαίσθηση.
• Kaivalya Pada (Καϊβάλυα Πάντα - 34 αφορισμοί). Kaivalya σημαίνει κυριολεκτικά «απομόνωση», αλλά όπως χρησιμοποιείται στους Αφορισμούς (Sutras) σημαίνει τη χειραφέτηση, την απελευθέρωση και χρησιμοποιείται εναλλακτικά με τη μόκσα (moksha) (απελευθέρωση), η οποία είναι ο στόχος της γιόγκα. Η Kaivalya Pada περιγράφει τη διαδικασία της απελευθέρωσης και την υπόσταση του υπερβατικού εγώ.

Τα Οκτώ Μέλη της Γιόγκα (Αστάνγκα Γιόγκα)

Σύμφωνα με τον Πατάντζαλι, η πρακτική της γιόγκα χωρίζεται σε οκτώ μέλη ή άκρα (Αshtanga yoga, επί λέξει "οκταμελής γιόγκα")

1. Yamas (Υάμας ή Γιάμας) - αναφέρεται στα πέντε είδη αποχής· εγκράτειας· ελέγχου: ο τρόπος που σχετιζόμαστε με τον εξωτερικό κόσμο. ΄Εχει 5 αποχές ή χαλιναγωγήσεις:

1. Ahimsa (Αχίμσα): η μη-βία, η μη-πρόκληση τραυματισμού ή βλάβης σε άλλους ή ακόμη και προς τον εαυτό, πηγαίνει τόσο μακριά όσο και την μη-βία στη σκέψη, λέξη και πράξη. Η Αχίμσα είναι μία από τις μεγάλες αρετές που πρέπει να ακολουθεί ο Γιόγκι σε όλα τα επίπεδα -σωματικό, συναισθηματικό και ψυχικό. Ο Μαχάτμα (σημαίνει μεγάλη ψυχή) Γκάντι, εφαρμόζοντας την πολιτική της μη-βίας κατάφερε να νικήσει και να εκδιώξει τους Εγγλέζους κατακτητές από την Ινδία.
2. Satya (Σάτυα): η φιλαλήθεια· μη-ψευδαίσθηση. Ένας Γιόγκι θα πρέπει να είναι φίλος της αλήθειας σε όλες τις εκφάνσεις της και θα πρέπει με κάθε τρόπο και με όποιο τίμημα να την επιδιώκει.
3. Asteya (Αστέυα): η εντιμότητα· μη-απληστία, στο βαθμό που κάποιος δεν θα έπρεπε καν να επιθυμεί κάτι που είναι δικό του. Όχι Φθόνο και όχι Κλοπή. Ο μεν φθόνος κατακαίει εσωτερικά τον άνθρωπο, η δε κλοπή ζημιώνει τον συνάνθρωπο. Ένας αληθινός Γιόγκι δεν τα καταδέχεται αυτά ή τουλάχιστον πασχίζει να τα υπερβεί.
4. Brahmacharya (Μπραχματσάρυα): αυτοσυγκράτηση από τις επιθυμίες των αισθήσεων· αποχή, ιδιαίτερα στην περίπτωση της σεξουαλικής δραστηριότητας. Αγνότητα σε όλα (που σημαίνει οικονομία στις δυνάμεις μας πνευματικές και φυσικές – σεξουαλικές και όχι άσκοπη σπατάλη για την απόλαυση μιας ηδονής που μας αδειάζει όμως από ζωτική ενέργεια). Επίσης, η υπεύθυνη συμπεριφορά σε σχέση με το στόχο μας να φτάσουμε προς την αλήθεια. Προτείνει ότι θα πρέπει να διαμορφώσουμε τις σχέσεις που ενθαρρύνουν την κατανόησή μας για τις υψηλότερες αλήθειες. «Η εφαρμογή του brahmacharya σημαίνει ότι χρησιμοποιούμε τη σεξουαλική μας ενέργεια για την αναγέννηση της σύνδεσής μας με τον πνευματικό μας εαυτό. Σημαίνει, επίσης, ότι δεν χρησιμοποιούμε αυτή την ενέργεια με οποιονδήποτε τρόπο που θα μπορούσε να βλάψει τους άλλους».
5. Aparigraha (Απαριγκράχα): η μη-κτητικότητα· μη-συσσώρευση· αποφυγή δώρου – που σημαίνει όχι εξαγορά συνειδήσεων, των δικών μας ή των άλλων. Πιο απλά όχι δωροδοκία.

2. Niyamas (Νιγιάμας) - αναφέρεται στους πέντε κανόνες διαγωγής: ο τρόπος που σχετιζόμαστε με τον εαυτό μας, τον εσωτερικό μας κόσμο (ψυχισμό).

1. Shaucha (Σάουτσα) : η καθαριότητα του σώματος και του νου· εξαγνισμός.
2. Santosha (Σαντόσα): η ικανοποίηση· να είναι κάποιος ικανοποιημένος με όσα έχει· αυτάρκεια.
3. Tapas (Ταπας): λιτότητα και συναφής τήρηση για την πειθαρχία του σώματος και ως εκ τούτου τον έλεγχο του νου· ασκήσεις πειθαρχίας.
4. Svādhyāya (Σβαντιάγια): η μελέτη των Βεδικών γραφών ώστε να γνωρίσουμε τον Θεό και την ψυχή, η μελέτη αυτή οδηγεί σε ενδοσκόπηση, σε μια μεγαλύτερη αφύπνιση με την ψυχή και τον Θεό μέσα μας· μελέτη του εαυτού.
5. Ishvarapranidhana (Ισβαραπρανιντάνα): η αφιέρωση του συνόλου των προσπαθειών κάποιου στο Θεό ή την παράδοση στο Θεό· η αφοσίωση στο Θεό.

3. Asanas (Ασάνες) - Η πειθαρχία του σώματος: κανόνες και στάσεις για να κρατήσουμε το σώμα ελεύθερο από ασθένειες και για τη διατήρηση της ζωτικής ενέργειας. Οι σωστές στάσεις είναι μια φυσική ενίσχυση του διαλογισμού, καθώς ελέγχουν τα άκρα και το νευρικό σύστημα και τα αποτρέπουν από το να παράγουν διαταραχές.
4. Pranayama (Πραναγιάμα) - Ο έλεγχος των ενεργειών της ζωτικής δύναμης. Ευεργετικό για την υγεία, σταθεροποιεί το σώμα και είναι ιδιαίτερα ευνοϊκό για την συγκέντρωση του νου· ασκήσεις ελέγχου της αναπνοής.
5. Pratyahara (Πρατυαχάρα) - Η απόσυρση των αισθήσεων από τα εξωτερικά ερεθίσματα.

Τα τελευταία τρία επίπεδα καλούνται οι εσωτερικές ενισχύσεις στην Γιόγκα

6. Dharana (Ντάρανα) - Η συγκέντρωση του Citta πάνω σε ένα φυσικό αντικείμενο, όπως στη φλόγα μιας λάμπας, στο μέσο των φρυδιών, ή στην εικόνα μιας θεότητας· συγκέντρωση του νου.
7. Dhyana (Ντυάνα) - Ο διαλογισμός· ο ακλόνητος διαλογισμός. Αδιατάρακτη ροή της σκέψης γύρω από το αντικείμενο του διαλογισμού (pratyayakatanata). Η πράξη του διαλογισμού και το αντικείμενο του διαλογισμού παραμένουν διακριτά και ξεχωριστά.
8. Samadhi (Σαμάντι) - Η κατάσταση Σαμάντι είναι η απόλυτη ένωση με το αντικείμενο του διαλογισμού. Δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ της πράξης του διαλογισμού και του αντικειμένου του διαλογισμού. Η κατάσταση Σαμάντι είναι δύο ειδών, με και χωρίς την υποστήριξη ενός αντικειμένου του διαλογισμού. Η ομοιογενοποιημένη συνειδητότητα όπου έχει καταργηθεί η τριαδική αντιληπτικότητα–υποκείμενο, διαδικασία και αντικείμενο.


Πηγές
Λήδα Shantala
wikipedia
Αποσπάσματα από τα βιβλία του Νικόλαου Α. Μαργιωρή